W działalności polskich klubów komunikacyjnych można wyróżnić dwa obszary działania:

* typowo hobbistyczny, nastawiony na obserwację, klasyfikowanie i uwiecznianie zjawisk komunikacyjnych (tabor, rozkłady, trasy), względnie na organizację imprez polegających na zorganizowaniu przejazdu specjalnego wyselekcjonowanym pojazdem np. zabytkowym po trasie ułożonej specjalnie wg wskazanych kryteriów.

* wspieranie samorządów w podnoszeniu skuteczności, wydajności i efektywności komunikacji publicznej.
Częstochowski Klub Miłośników Komunikacji Miejskiej  reprezentuje oba nurty, a przy obecnym składzie władz stowarzyszenia zwiększony jest nacisk na sferę wspierania gospodarzy miasta i gmin ościennych w organizacji transportu publicznego w mieście Częstochowa oraz okolicach.

Formalności i początki

Częstochowski Klub Miłośników Komunikacji Miejskiej został powołany przez grupę założycielską i wpisany do rejestru stowarzyszeń przy Krajowym Rejestrze Sądowym dnia 10. listopada 2005r pod numerem 000 244 804. Osobowość prawną uzyskał dnia 21. września 2006r otrzymując nr NIP… oraz dnia 22. sierpnia 2006r uzyskując numer REGON… CKMKM nie prowadzi działalności gospodarczej. Tyle, jeśli chodzi o notę urzędową.

Klub założyła grupa osób, które poznały się w internecie. Tam właśnie wszyscy spotkali się pchani troską o losy ostatniego tramwaju 4N1, który jako wagon gospodarczy, uległ kolizji. Jego los był niepewny – rozważano jego likwidację. W Polsce coraz silniej dawała o sobie znać panująca wówczas moda na restauracje zabytkowych wagonów. Wspólnie uznali, że jako grupa przypadkowych osób, niewiele wskórają. Przeto pewnego, chłodnego wieczora, spotkali się oni wszyscy w lokalu PopArt zlokalizowanym przy ulicy Śląskiej. Nie zwracano wówczas uwagi na sytuacyjną symbolikę tego miejsca, a jedynie na lokalizację – centrum miasta. W tym bowiem miejscu, po II Wojnie Światowej, stacjonowały autobusy długo działających spółek zapewniających transport zborowy tuż przed nacjonalizacją i zorganizowaniem systemowej komunikacji publicznej. Także tu, przez kilkadziesiąt lat, znajdowała się pętla autobusów podmiejskich. Na spotkaniu podpisano dokumenty założycielskie i wyznaczono osoby do komitetu założycielskiego, zgodnie z obowiązującymi przepisami mającego przeprowadzić czynności rejestrowe. I tak, regularne stowarzyszenie, zaczęło batalię o zachowanie i remont ostatniej enki w mieście. Zwycięstwo przyszło w lipcu 2006r, kiedy na tory wyjechał tramwaj Konstal typu 4N1 w historycznych barwach i historycznym numerem taborowym. Cel został osiągnięty.

Po tym klub doprowadził jeszcze do wymiany tablic kierunkowych w tramwajach 105Na z modelu „krajowego” na duże, czytelne taśmowe tablice, po czym zawęził swoją działalność do nurtu typowo hobbistycznego, w ramach którego zorganizowano siedem imprez komunikacyjnych na obszarze dawnego województwa częstochowskiego. Równolegle w pojazdach  na przystankach komunikacyjnych pojawiły się graficzne schematy sieci komunikacyjnej autorstwa jednego z klubowiczów.

Działalność społeczna

Pierwsze przebicia na sferę organizacyjną pojawiły się przy okazji prac władz miasta nad usystematyzowaniem nazw miejsc publicznych przy okazji wprowadzania jednolitego systemu adresowego. W świetle tych działań nazwy przystanków (dotychczas w zasadzie tylko „techniczne”), musiały być dostosowane. Klub wziął udział w tych pracach, w efekcie czego, około połowa nazw przystanków i węzłów w mieście jest autorstwa klubu.

Po tym przyszedł czas na działania na rzecz zachowania na pojazd historyczny ostatniego w kraju (!) autobusu Ikarus 280.02, tzw. „enerdowca”. To pojazd z 1982r, z przestrzenią dla wózków na pomoście tylnim i ograniczoną liczbą okien otwieranych. W czasie NG w 1991r został on dostosowany do liczniejszych podtypów .26, ale wciąż zachował wiele cech podtypu .02, a te usunięte są przywracalne. W 2010r autobus zyskał barwy historyczne (białe burty z czerwoną wstęgą pod oknami) i promesę zachowania na pojazd historyczny.

Równocześnie, przy okazji wprowadzania systemu biletu elektronicznego, członkowie CKMKM zostali wyposażeni w elektroniczne karty miejskie, dzięki którym możliwe było przeprowadzenie testu systemu. Test ten wykazał szereg niedociągnięć, które na bieżąco w ślad za raportami, były niwelowane.

Klub wypracowuje własną markę

W 2007r władze miasta ogłosiły koncepcję rozbudowy częstochowskiej sieci tramwajowej w dzielnicach Wrzosowiak i Raków. Klub natychmiast podjął się działań na rzecz promocji koncepcji, która przy sprzyjających nastrojach społecznych (propaganda klubu miała tu duże znaczenie), przekuła się w inwestycję – oddana ona zostanie we wrześniu 2012r. Równolegle z pracami – zarówno urzędowym, jak i projektowymi budowlanymi – klub prowadzi kampanię informacyjną o nowej inwestycji. Jej efekty można podziwiać w serwisie „Tramwaj na Błeszno” zamieszczonym pod adresem tramwajbleszno.czest.cz. Znaleźć tam można także informacje dotyczące spostrzeżonych przez klub nieprawidłowości projektowych, o których naprawę monitowano do władz. Wszystkie monity z większym lub mniejszym powodzeniem odniosły skutek.

Korzystając pozytywnego odbioru nowej inwestycji, Wiceprezes Tomasz Haładyj i działacz Piotr Pyrkosz, przygotowali sygnowaną wypracowaną już marką klubu koncepcję dalszej rozbudowy sieci tramwajowej w dzielnicach Parkitka, Raków i Północ pod nazwą „1+ 2+ 3+”. Koncepcja przedstawiona władzom miasta, operatorowi komunikacyjnemu i organizatorowi, została przyjęta entuzjastycznie, wskutek czego małymi krokami przechodzi kolejne etapy procesu decyzyjnego w drodze do realizacji. Inwestycja ma być finansowana z nowego budżetu unijnego, jeśli realia na to pozwolą. Decyzja właściwych organów Unii Europejskiej o przeznaczeniu nowych funduszy już niebawem. Tymczasem przygotowywany jest serwis informacyjny o koncepcji pod adresem tramwaje.czest.cz

Kij w mrowisko

Wraz z powołaniem w 2007r i uruchomieniem w 2008r zarządcy transportu, czego wymaga dyrektywa WE 1370/2007, klub przeistoczył swoją działalność na mniej popularną w środowisku – wspieranie władz terytorialnych w organizowaniu transportu publicznego. Jest to działalność w mniejszości, bowiem oznacza ona zazwyczaj stanie w opozycji z operatorami komunikacji, którzy posiadają miłowany przez hobbystów tabor, działalność zaś dla takich klubów oznacza dla nich zamknięcie bram zajezdni. Zacieśnienie współpracy z Wydziałem Planowania i Rozliczeń Przewozów, jak też innymi wydziałami drogowymi Miejskiego Zarządu Dróg i Transportu w Częstochowie, nastąpiło w 2009r, wraz z wyborem nowego Prezesa klubu, który jasno zadeklarował sprzyjanie organizatorowi.

Wywodzący się ze środowisk miłośniczych główni urzędnicy MZDiT szybko podjęli współpracę, która owocuje do dziś licznymi konsultacjami.

W ramach działań na rzecz profesjonalne organizacji publicznego transportu zborowego, także przed 2009r klub zaczął stawiać postulaty wobec częstochowskiego komunalnego przewoźnika. Celem stało się ujednolicenie malowania autobusów (funkcjonowało wówczas sześć wzorów plus reklamy całopojazdowe)  eliminacja reklam całopojazdowych. Jako wzór malowania, posłużyły nowe barwy zastosowane na dopiero zakupionych autobusach marki Mercedes-Benz – intencją było jak najszybsze ujednolicenie barw  zachowane gwarancji na nowe, nietanie wozy. Po zaciekłej walce i przy wsparciu radnych miasta Częstochowy, udało się – kolejne NG kończą się nanoszeniem nowego wzoru na karoserię. Reklamy całopojazdowe zaś zostały ucywilizowane i ograniczone.

Również zmiany w sieci połączeń komunikacji publicznej konsultowane są przez MZDiT z klubem. Współpraca ta przyniosła szereg korekt przed przekazaniem nowego zlecenia do MPK. Dzięki wsparciu ze strony klubu, MZDiT jest w stanie forsować rozwiązania, które w innych okolicznościach mogłyby być odrzucane. Wykorzystując mechanizm konsultacji społecznych, wiele rozwiązań przekazywanych jest, jako społecznie uzasadnionych i potrzebnych. Pozwala to na unowocześnienie systemu komunikacji, kreowanego wcześniej przez skostniałe kadry MPK.

W 2011r klub zrzeszył się w Częstochowskim Klastrze Komunalnym „Aglomeracja”, który jest tworem prowadzonym przez regionalną Izbę Handlowo-Przemysłową i zrzesza okoliczne gminy, instytucje naukowe, i przedsiębiorców. Instytucja ta poprzez szkolenia i debatę ma za zadanie wpływać na rozwiązywane szeregu problemów związanych z komunalnymi bolączkami, w tym także komunikacją. To na klastrze pojawiła się idea utworzenia zintegrowanej komunikacji aglomeracyjnej. CKMKM będzie brać w tym procesie udział.

W bieżącym roku w polskiej komunikacji publicznej przeprowadzony lub przeprowadzany będzie szereg podwyżek cen biletów. Proces ten nie ominie także Częstochowy. Wykorzystując tą okazję, CKMKM opracował i zgłosił Radzie Miasta własną koncepcję taryfikatora odchodzącą od idei biletu jednorazowego na rzecz biletu czasowego. Kilku radnych osobiście zainteresowało się propozycją klubu. Szykuje się ciekawa dyskusja na marcowej sesji.

Klub specjalistów

Wypracowana już renoma klubu sprawiła, że do CKMKM zwracają się zainteresowani poprawą dostępu do oferty komunikacji miejskiej mieszkańcy z prośbą o stosowną interwencję. Klub w takich przypadkach działa dwustronnie – z jednej strony tłumaczy zainteresowanym zasady funkcjonowania komunikacji, a z drugiej strony optymalizuje ich postulaty i przekazuje władzom odpowiedzialnym za komunikację.

Ta sama renoma sprawia, że do klubu z prośbą o komentarz zwracają się liczne media działające w Częstochowie. Z kilkoma klub nawiązał stałą współpracę.

Poprzez forum, które prowadzi klub (ckmkm.inds.pl/forum), pod koniec 2011r przeprowadzono akcję masowej kontroli jakości usług świadczonych przez jedynego, komunalnego operatora – MPK. Forumowicze, ludzie zarówno bardzo młodzi (od 13 lat), jak i wyrośli dorośli (daleko po 30. roku życia) w czasie swoich codziennych czynności śledzili poczynania MPK. W efekcie czterostronicowy wykaz nieprawidłowości sporządzony drobnym drukiem, opiewający na jeden miesiąc trafił do organizatora, który punkt po punkcie skontrolował skargę i wyciągnął konsekwencje wobec operatora. Obecnie uczestnicy forum, interesujący się dotychczas jedynie taborem, podjęli się samodzielnie, już bez inspiracji klubu, kolejnych kontroli, efekty których są wykazywane na bieżąco w stosownym temacie forum. Można więc śmiało rzec, że klub wychowuje solidną grupę wymagających, świadomych świętości dyrektywy WE 1370/2007 pasażerów, a być może przyszłą kadrę logistyczną i kontrolerską publicznej komunikacji zbiorowej przyszłej aglomeracji częstochowskiej

Dla miasta

Oprócz systematycznego udziału w kształtowaniu systemu komunikacji publicznej w mieście i okolicach, klub skupia się także na taborze, którego może zabraknąć. Udało się doprowadzić do pozyskana i sprowadzenia wagonu tramwajowego 4ND1, który stanowić będzie uzupełnienie dla istniejącego elektrowozu 4N1, przez co odtworzony zostanie dawny dwuskład. Sprawy związane z doczepą opisywane będą na stronie starytramwaj.czest.cz

Członkowie CKMKM niemal każdorazowo delegowani są do okolicznościowego przejazdu zabytkowego tramwaju, czy zabytkowego autobusu w charakterze konduktorów. Działacze ci pełnią także rolę służby porządkowych podczas dni otwartych zajezdni MPK, które mają za zadanie trzymać wycieczki w ryzach – wszak wejścia odbywają się na terenie pracującej zajezdni!

Z kolei owoce pracy modelarzy CKMKM są atrakcjami imprez o charakterze jubileuszowym związanych z komunikacją miejską. Dla przykładu, podczas uroczystości 50-lecia trakcji tramwajowej w Częstochowie, załoga MPK musiała otoczyć działającą ekspozycję dodatkowymi barierami w celu uchronienia delikatnej ekspozycji przed staranowanem. Podobne zabezpieczenie było o mało co potrzebne w czasie premiery książki T. Haładyja „Opowieść o częstochowskich tramwajach” w częstochowskim Ratuszu Miejskim.

Podobną popularnością cieszą się eksponaty Izby Historii Komunikacji Miejskiej, jeszcze bez siedziby, ale eksponaty użyczane są na imprezy podobne do wyżej opisanych.

Podsumowane

Zaleta pozytywnej i efektywnej współpracy między CKMKM, a jednostkami gminy wynika przede wszystkim z szerszych możliwości percepcyjnych klubu, czego jednostki gminy w naturalny sposób nie mają – mamy możliwość praktycznej obserwacji poszczególnych rozwiązań komunikacyjnych oraz możliwość porównania bliźniaczych rozwiązań w innych miastach polskich lub zagranicznych. Uwaga klubu skupiona jest tylko na obszarach komunikacji, dzięki czemu rozkład sił poświęconych na pracę okazuje się wydajniejszy pod względem efektów.

Jesteśmy otwarci na współpracę bez względu na opcję polityczną reprezentowaną przez aktualne władze – komunikacja publiczna jest ponadczasowa, posługują się nią mieszkańcy miasta przez cały czas.

O bieżącej działalności klubu poczytać można w serwisie ckmkm.czest.cz lub za pośrednictwem fanstrony facebook.com/ckmkm

Misja

1. promocja publicznej komunikacji miejskiej,

2. pielęgnowanie i upowszechnianie tradycji publicznej komunikacji miejskiej w Polsce, a w szczególności komunikacji częstochowskiej,

3. kolekcjonowanie pamiątek, zabytków i dokumentów związanych z publiczną komunikacją miejską,

4. działania na rzecz ratowania historycznego taboru i innych przedmiotów, związanych z komunikacją miejską,

5. dokumentowanie faktów związanych z publiczną komunikacją miejską,

6. działania na rzecz utworzenia Izby Historii Komunikacji Miejskiej,

7. współdziałanie z instytucjami, towarzystwami oraz klubami zajmującymi się publiczną komunikacją miejską w kraju i zagranicą,

8. współpraca z lokalnymi władzami administracyjnymi i przedsiębiorstwami komunikacyjnymi oraz ze środkami masowego przekazu.

Główne osiągnięcia:

* dwukrotnie zabezpieczyć przejazd Jelcza „ogórka” (2010 – Mex272, 2011 – 043) po trasie zabytków techniki w ramach INDUSRIADY

* pozyskać dla miasta zabytkowy wagon tramwajowy Konstal 4ND1 do pary z motorowym 4N1 (czerwiec 2011)

* doprowadzić do przeprojektowania układu przejść dla pieszych w rejonie tzw. „węzła Estakada” przy okazji budowy nowej linii tramwajowej w dz. Wrzosowiak, Błeszno, Raków

* doprowazić do zbudowania wysepek-azyli dla pieszych na przejściach na pieszych w ulicy Michałowskiego – umożliwiają one bezpieczne pokonaie jezdni pieszym po wzroście prędkości poruszających się tam pojazdów po usunięciu autobusów obsługujących przystanki z pasów ruchu

* doprowadzić do zorganizowania nocnej, weekendowej komunikacji autobusowej

* doprowadzić do rewitalizacji (naprawa główna połączona z przywróceniem pierwotnej formy) autobusu Ikarus 280.02 jeżdżącego w MPK w Częstochowie pod numerem taborowym 288, nadal w postaci modelu 280.26

* w ramach współpracy z MPK w Częstochowie sp. z o.o. przeprowadzić główne obchody jubileuszu 50-lecia częstochowskiej współczesnej sieci tramwajowej

* przetestować dla MPK w Częstochowie system „Częstochowska Karta Miejska”

* przeprowadzić kampanię informacyjną na temat rozbudowy częstochowskiej sieci tramwajowej w dzielnicach Błeszno i Raków

* doprowadzić do remontu niszczejącego zabytkowego wagonu tramwajowego 4N1 o numerze taborowym 202

* opracować i doprowadzić do wdrożenia koncepcji nowych, bardziej funkcjonalnych tablic kierunkowych w tramwajach MPK w Częstochowie

* pomóc MPK w Częstochowie w opracowaniu nowych, uporządkowanych nazw przystanków w Częstochowie

* opracować dla MPK w Częstochowie schemat sieci komunikacyjnej